Ahlakın Zihni Evreni Düzenleyici Boyutu: Ahlak, insanların toplum olarak bir arada yaşaması içindir. İnsan yalnız başına olsaydı, başkalarıyla nasıl yaşanacağını, onlara nasıl davranacağın bilmesi gerekmeyecekti. Dolayısıyla ahlak ihtiyaç duymazdı. Toplum olarak yaşamak mecburiyeti, bir düzen gerektirir. Çünkü toplum hayatı ancak düzenli şekilde yaşanır. Kaos halinde hayat yaşanmaz ve toplum meydana gelmez. Toplum olarak yaşayabilmek için gereken düzen ihtiyacını, hukuk ve ahlak karşılar. Çocuk yaşta hukuk öğretilemeyeceğine göre akıl öncesi çağdaki çocuğa ahlak öğretiriz. Toplum halinde yaşamak için bir düzen gerektiğine göre ahlak, düzenli kurallar bütünüdür. Çocuğa ahlak, düzenli ve çelişkisiz bir şekilde öğretilirse, ahlak kuralları çocuğun zihnini düzenleyen en önemli faktör olur. Akıl öncesi çağda çocuğu “düzenli öğretim” yapılabilecek tek alan ahlaktır. Ahlak hem bilginin sistemli öğreti...Devamını Oku »

Ahlakın Hayat Anlayışı Boyutu : Ahlakın sistemli olmaması, çelişkiler taşıması, kurallarının öğretenler tarafından ihlal edilmesi, sağlıklı bir akıl meydana getirmez. Ahlak, bir hayat anlayışıdır ve kurallarının birbiriyle çelişmemesi gerekir. Çelişen kurallar öğretilir ve çelişki umursanmazsa, çocukta meydana gelen akıl da çelişkileri umursamaz. Akıl, zaten çelişkileri ortadan kaldırmak ve bir düzen sağlamak içindir. Çelişkiler aklın bünyesine yerleşirse, akıl, çelişkileri çelişki olarak algılamaz. Aklın çelişkileri algılamaması veya umursamaması çok vahimdir. Bir hayat görüşüne sahip olamaz, hayat görüşü üretemez. On dakika önce yaptığı işin tersini on dakika sonra yapar. On dakika önce söylediği söz ile çelişen başka bir sözü on dakika sonra inanarak söylemeye başlar. Asla güvenilir bir yapı arzetmez ve güvenilir bir insan meydana getirmez. On dakika önce sadakat için yemin eden akıl (adam) oradan ayrılır ayrılmaz başka birine, sadık kalacağına yemin e...Devamını Oku »

Ahlak Kurallarının Akıl Kuralları Haline Dönüşmesi: Ahlak kuralları hayatın içinde yaşar. Çocuk, hiçbir kural çeşidi ile ahlak kuralları kadar karşılaşmaz. Ahlak kuralları hem her gün karşısında çıkar hem de uygulanması ebeveyn tarafından talep edilir. Zaten aile de bu kuralları uygular. Ahlak kuralları sadece bilgi değildir. Bilgiden ibaret olan kurallar, mesela matematik formülleri, hayatta sürekli karşılaştığı ve hayatını ona göre yaşaması gereken kurallar olmadığı için öğrenmesi de zor, ezberlemesi de zor, anlaması da zordur. Ahlak kuralları sürekli uygulandığı ve sürekli uyulması gerektiği için hafızada ve zihinde kalıcı hale gelir. Bilgi ile davranışın harmanlanmış halinden meydana gelen ahlak kuralları, zihni evrende ilk yerleşen bilgi demetleridir. Erken yaşlarda yerleştikleri ve sürekli tekrarlandıkları için çok köklüdürler. Ahlak kuralları yerleşik ve sağlam oldukları için akıl inşasında “temel” vazifesi görürler. S...Devamını Oku »

Ahlakın Kurallar Hiyerarşisi Boyutu : Zihni evrenin disipline edilmesi konusu, en önemli konudur. Çocukluk çağında ve akıl öncesi dönemde zihni evreni neyle disipline edersiniz? Bilgileri hiyerarşik düzen içinde vermeye çalışırsınız ve etkili olur ama etkisi bir yere kadardır. Çünkü bilgilerin hiyerarşisini sağlamak için “alanlar” gerekir. Belli alanlar olmadan boşlukta (zihni evren boşluğunda) bilgi hiyerarşisini oluşturabilmek kısıtlı bir imkandır. Ahlakın özü hiyerarşiktir. Kuralları hiyerarşiktir, anlam haritası hiyerarşiktir, disiplini hiyerarşiktir. Bu sebeple ahlak eğitimi, akıl inşasında, hiyerarşik boyutuyla ciddi bir yer işgal eder. Ahlakın özü aynı zamanda duygu yoğunlukludur. Çocuğun anne-babaya itaat etmesi, onlara kıymet vermesi olayı, bilgi ve ahlaka dayandığı kadar, duygu kaynağına da dayanır. Çocuğun ilk aldığı ahlak eğitimi aile içi ilişkilere dayanır, aile içi ilişkiler ise duygu yoğunluğu fazla olan olayl...Devamını Oku »

Ahlakın Kuralcı (Normativist) Boyutu: Ahlak hayatın nasıl yaşanacağını gösteren kurallarla doludur. Bu kurallar tabii ki gelişigüzel serpiştirilmiş halde değil. Toplamı bir hayat anlayışı oluşturur. Bu yazıdaki konumuz, ahlakın kurallı boyutudur. Kurallar, akıl inşasının ikinci safhasına denk gelmektedir. Birinci safha olan bilgilenme safhasından sonra, kuralların oluşması safhası başlar. Bu aşama akıl inşasında temel atma aşamasıdır ve bu sebeple çok önemlidir. Kurallar, kazanılmış bilgilerin disiplin edilmiş halidir. Her kural, birçok bilgiyi toplar ve kendi merkezinde veya bünyesinde disipline eder. Bu açıdan bakıldığında her kural bir bilgi demetidir. Bu sebeple kuralların oluşmaya başladığı aşamada bilgilenme aşaması bitmiş olmaz, şekil değiştirmiş olur. Bu aşamada artık bilgilenme, bağımsız bilgi birimlerini öğrenme şeklinde değil, bilgi demetlerini öğrenme şekline dönüşür. Tabii ki bağımsız bilgi birimlerini de öğrenm...Devamını Oku »