Vehbi Koç nasıl zengin oldu?

Can Kıraç, hayatının 41 yılını Koç Topluluğu'na verdi, bu nedenle Koç ailesini çok yakından tanıyor. 'Olaylar ve Anılar' ile 'Kolajlı Taşlamalar' adlı iki yeni kitap çıkaran Kıraç, 77 yıllık hayat dersleri veriyor. Cumhuriyet tarihimizdeki ilk 'imparator' Vehbi Koç ve oğlu Rahmi, aynı berbere giderlermiş. Kemal adlı bu berber, bir gün Vehbi Bey'in verdiği küçük bahşişleri artırmak için olsa gerek, Rahmi Koç'tan aldığı miktarı çıtlatmış. Vehbi Koç, miktarı duyunca "Eh" demiş, "Onun babası Vehbi Koç; benimki değildi". Okuduğunuz satırlar, başlıktaki sorunun cevabı değil; üstelik, Vehbi Koç'u 'zengin eden' nedenlerden küçük olanı. Büyük neden ise biraz umut kırıcı; Vehbi Koç, "Ancak çalışmakla zengin olunur" dermiş. Bunları, Koç Topluluğu'na 41 yılını veren Can Kıraç söylüyor. Peki Kıraç'ın yazıda ne işi var? Çünkü Can Kıraç, 'Olaylar ve Anılar' ile 'Kolajlı Taşlamalar' adlı iki yeni kitap çıkardı; biz de foto muhabiri Ergun Candemir'le, ünlü yöneticiyi ziyaret ettik. Ve açıkçası, Vehbi Bey'in nasıl zenginleştiğini de o an için hiç merak etmiyorduk. Ama söyleşinin bir yerinde Can Kıraç, "Konuşmacı olarak çağrıldığım toplantılarda çoğunlukla 'Vehbi Koç nasıl zengin oldu? Onu anlat' demeye getirirler. Ona sorduklarında 'çalışmakla' derdi. Ama şimdi kimse çalışmayı düşünmüyor bile. Gençler başarıyı parasal zenginlikle bir tutuyor" demez mi? Üstüne bir de "Ben bu kitapta öğüt vermedim; merak edenler satır aralarına baksın" demesin mi? Bunun üzerine biz de söyleşinin sonunda, teybimizde biriken buna benzer anekdotlardaki satır aralarını bulup çıkardık. Yani Can Kıraç'ın bize anlattıklarından bir tutam 'satır arası' elde ettik. Kitaplar mı? Onlar ve öyküleri yandaki kutularda. Yazının devamında da Can Kıraç'tan 77 yıllık hayat dersleri var; hem de bedava. ''Beni susturamazsınız, boşuna uğraşmayın'' Gerçekleştirdiğimiz röportajda, Can Kıraç sorularımıza öyle yanıtlar veriyordu ki, hemen hepsi ayrı röportaj konularıydı. Bu nedenle biz de konuşmamızda öne çıkan noktaları maddeler halinde vermeyi uygun gördük: -Kimseden bir şey istemem. Daha rahat oluyor. Bu yüzden iki kitabımı da kendi olanaklarımla bastırdım. -Başarı için önce kendine güveneceksin. Kendini donatacaksın. Okullu ya da alaylı bir mesleğin olacak. Hatta birkaç şeyi iyi bileceksin. -Muhasebe kültürünü kazanacaksın. -Sevdiğin bir alan seçip, işini severek yapacaksın. -Sabır göstereceksin. -İşe erken gideceksin. Vehbi Bey sabah yedide bile toplantı yapardı. -Başarı yalnız kazanılmaz. -İyi kullanılırsa şansa inanırım. -Koç'taki yükselişimin başlangıcı olan İzmir Ege-Mak'taki görev, önce başkasına teklif edilmiş; ama o çocuklarını bahane etmiş. Ben hemen kabul ettim. -İş hayatındayken siyaseti kapalı kapılar arkasında görüştüm. -Hiç tehdit almadım. Adilseniz karşı taraf da size saygı duyuyor. -65 yaşında işten ayrıldım. Çok teklif aldım; ama benim ekmek teknem Koç'tu. -Emekli olunca 200 kadar Türk aydınına, "Yeni fikirler üretelim" dedim. Neredeyse hepsi "Memleketi kurtarmak sana mı kaldı?" dedi. -TV'de zapping yaparken, Haldun Dormen'i gördüm. Popstar diye bir programı sunuyormuş Eşimle izlemeye başladık. Finallerde ben Firdevs'i tutuyorum, karım Abidin'i. Oy vermek lazım. Oğlumu çağırdım; bana mesaj göndermeyi öğretti. Neticede Firdevs'e oy vermek için mesaj göndermeyi öğrendik; niyet etmezsen öğrenemezsin. -77 yaşındayım Macintosh'un MacOs 9 programını kullanıyorum. MacOs 10 da var bende; ama, henüz tam inceleyemedim. -İnternet bir derya. Araştırmak ve öğrenmek için bulunmaz bir kaynak. -Bilgisayardan korkanlara şaşırıyorum. 15 gün zaman ayırmak yeterli. -Çocukluğumda oyuncak yoksunluğu çektim. Fotoğraf makinesi ve bilgisayar da benim oyuncaklarımdı. Ama aslında yapılacak işe en uygun modeli seçip, onunla devam etmeli. -Bilgisayar üreticilerine de müthiş kızıyorum. Her altı ayda bir yeni model yapıyorlar. -Türkiye'nin yeni kuşak işadamları genellikle iyi yetişmiş; ama şeffaf olmayı öğrenmeleri lazım. TÜSİAD da şeffaflığı savunuyor; ama bunu kendi üyelerine de telkin etmeli. -Bir şirket ortağı Henry Ford Junior'a "Tatile giderken kullandığın uçak şirkete aitti. Bunu derhal geriye ödeyeceksin" der. Şeffaflık budur. -Benim yaşıma gelen insanları susturmak kolay değil. Boşuna uğraşmayın. Kaynak:Tempo dergisi Para Sanatı